22 september 2020

Iedereen is gelijk(waardig), maar iedereen is ook anders. Dat merk je thuis, in het werk en in de samenwerking. We kunnen het goed hebben samen en tegelijkertijd lijkt het soms wel of de ander praat en luistert vanuit een ander universum.

In deze Corona-tijd merken we hoe verschillend we waarnemen en communiceren. Waar de een vooral kijkt naar de cijfers die dagelijks gepubliceerd worden over het aantal bezette IC-bedden en overledenen, oordeelt de ander kritisch en negatief over de maatregelen die de regering treft. Sommigen hebben vooral oog voor de zwaarte in de zorg terwijl anderen kansen en mogelijkheden zien voor herwaardering van de vitale beroepen en nieuwe diensten. De een heeft een neutrale of kritische bril en de andere een zonnige of een gevoelsbril waardoor hij naar de werkelijkheid kijkt. Dat maakt ook dat gezegd wordt dat er in Nederland 17 miljoen Corona-deskundigen zijn.

Oog voor verschillen

Met een mannelijke bril op zal ik eerder oplossingsgericht denken en kijkend door een vrouwelijke bril heb ik meer aandacht voor de relatie en de beleving bij een vraagstuk hebben. Als Nederlander spreek ik me duidelijker en directer uit bij mijn salarisonderhandeling dan als Aziaat. Het is niet vanzelfsprekend dat we elkaar goed verstaan in een gesprek. Sterker nog, het kost heel wat moeite om te bseffen dat we met verschillende brillen op met omgaan.

De bril waardoor we kijken en luisteren tijdens gesprekken wordt bepaald door ons persoonlijkheidstype, door onze achtergrond, onze opvoeding en de omgeving waarin we leven en werken. Je neemt gewoontes en gedrag mee uit het verleden en ontwikkelt nieuw gedrag door de omgang met je collega’s of met vrienden. Iedereen praat en luistert vanuit een magazijn aan kennis, ervaringen, ideeen, opvattingen en overtuigingen. Dat kan boeiend en interessant zijn maar is al te vaak een bron voor misverstanden, onbegrip, irritatie en andere ellende. Een effectieve manier van omgaan met afwijkende opvattingen, meningen en gedragingen zegt Covey in zijn boek ‘The seven habits of highly effective people’ is om te leren eerst de ander te begrijpen voordat je zelf begrepen wilt worden.

Eerst begrijpen en dan begrepen worden

Om goed te luisteren naar wat de ander zegt en dat ook te begrijpen moeten we beginnen met onze eigen opvattingen, oordelen en ideeën te parkeren. Dat vraagt dat we ons bewust zijn van onze ‘persoonlijke bril’. Dat we ons dus realiseren dat wij allerlei ideeën en opvattingen kunnen hebben. Eigen waarheden, die niet door anderen gedeeld worden. Een jarenlange relatie met een Griekse man heeft mij geleerd hoe moeilijk dat kan zijn. Waar hij opgevoed was met het idee dat de man besluiten neemt over bouwzaken, ben ik als Nederlandse vrouw gewend om op zijn minst samen tot besluiten te komen. Ik heb veel kunnen oefenen in ‘begrijpen voordat ik begrepen wordt’ toen we een huis bouwden en ik samen besluiten wilde nemen over de tegels in de badkamer en op het balkon.

Nieuwsgierigheid, in de betekenis van oprecht benieuwd zijn naar de ander helpt! In gedrag uit zich dat in vragen stellen, doorvragen, nog verder doorvragen, niet alleen benieuwd zijn naar feiten maar ook naar de beleving. Vertaald naar werk houdt dat in dat als iemand vertelt wat hij voor werk doet, we door vragen wat hij leuk vindt in zijn werk of wat hem zwaar valt.

Verschillen koesteren

Verschillen zijn er. Je kunt ze bestrijden, accepteren en/of er gebruik van maken. Dit laatste vind ik zo mooi aan intervisiebijeenkomsten. Als een collega een vraag op tafel legt, doen we eerst een ronde eerst begrijpen. Dat houdt concreet in dat we vragen stellen. Daarna buigen we ons ieder over het vraagstuk en formuleren we een advies. Dan komt er een diversiteit aan adviezen op tafel. De collega die de vraag ingebracht heeft, krijgt zo een verbreding van zijn perspectieven en meerdere oplossingsmogelijkheden.

Het kan natuurlijk lastiger zijn als we samen tot een besluit moeten komen. Maar ook dan helpt het om eerst beiden alle relevante gedachten en gevoelens op tafel te leggen en over en weer oprecht te luisteren. Het uitgangspunt is dat alle gedachten waarde hebben. Als die erkend worden, is er meer ruimte voor een gedragen besluit. Ook al zijn we het niet over alles eens.

En op sommige punten zullen we te allen tijde moeten accepteren dat er verschillen zijn die naast elkaar mogen bestaan en die we ook kunnen koesteren. Respect tonen en ontvangen IS heel belangrijk.

Dit blog is een bewerking van het hoofdstuk ‘Iedereen leeft in zijn eigen universum’ uit het boek ‘Gesprekken die werken; impact met een goed gesprek (Thema, 2018).

Eerder verscheen in deze serie over Gesprekken die werken:

  • Noem man en paard, ook in het jaargesprek – over het geven van effectieve persoonlijke feedback.
  • Met geen stok vooruit te krijgen – over het voeren van jaargesprekken
  • De kunst van aandacht in onlinegesprekken – over goede gesprekken op afstand
  • Emoties op het werk: negeren of bespreken – over gesprekken voeren waar emoties spelen

Auteurs: Ineke van den Berg en Tineke Kanters